Contrasten

Het zaallicht dooft langzaam, de projector schakelt in en de film begint. De camera kijkt vanuit een laag standpunt over een plein. Schemerig en verlaten. Het is stil en de wind blaast zachtjes een leeg bierblikje door het beeld en we horen duidelijk het getinkel. Het is het enige geluid wat er is en daarmee benadrukt de regisseur de leegte en de stilte. Juist omdat we dat geluid van het blikje zo goed horen weten we ook dat er verder geen geluiden zijn. Het contrast tussen de stilte en het voorzichtige, eenvoudige geluid brengt de boodschap van verlatenheid over.
Contrasten zijn essentieel. Als alle geluiden even hard klonken, dan zouden we niet weten wat veraf of dichtbij was. Luister eens naar klassieke muziek, ook hier maken de contrasten het levendig. Juist in klassieke muziek is vaak een enorme dynamiek aanwezig, een enorm verschil tussen de luidste en de zachtste passages. Het contrast ontstaat als zacht naast hard gezet wordt, het zacht lijkt dan nog zachter en het luide nog luider. Vraag en antwoord lijkt het soms.
Ook in de schilderkunst, en dan met name de romantische schilderingen maken we gebruik van het contrast en is het belangrijkste deel het duidelijkst geschilderd. Op deze plek zijn de diepste kleuren gezet tegen de lichtste tinten. Ook zijn in dit gebied de onderwerpen het scherpst afgebeeld, en toevallig valt hier het licht op de glimlach van de lieftallige jongedame, die er dan ook heel duidelijk uitspringt. Rembrandt verstond deze kunst, hij bracht licht in zijn schilderijen door de omgeving eromheen veel donkerder te schilderen. Daardoor lijkt het licht nog lichter en de zeggingskracht nog groter. Ga maar eens in Amsterdam voor de Nachtwacht staan.
Het verhaal van het contrast gaat ook op in de wereld van foto en film. Een grijs beeld is saai. Er 'springt' niets uit; er is niets te zien. Pas wanneer de volledige dynamiek van het papier gebruikt wordt, wordt de foto interessant. Dan zijn de lichtste delen zo licht mogelijk en hebben nog steeds de doortekening die de details zichtbaar maakt, maar ook de donkerste delen zijn zo donker mogelijk. Verder kan in de fotografie ook heel goed van de scherpte gebruik gemaakt worden om contrasten op te roepen. Een portret gemaakt tegen een onscherpe achtergrond leidt ons oog meteen naar het belangrijkste: het gezicht. Een afbeelding van een gezicht met als achtergrond een muurtje, wat ook scherp is zodat je de korrels van de bakstenen kunt tellen zal het veel minder goed doen.
Overal komen we contrasten tegen: licht tegen donker, hard en zacht, scherp naast onscherp en snel bij langzaam. Ook in de literatuur werken we met contrasten. De boodschap wordt duidelijk als we de tegenstellingen naast elkaar zetten; ze versterken elkaar. Dus vrolijk naast verdrietig en braaf naast stout.
Contrast is de motor achter de dingen, contrasten laten iets gebeuren. Kijk eens om je heen in de wereld. Je ziet het overal. Het contrast tussen arm en rijk, waardoor arm nog armer lijkt en rijk nog rijker, zet een reactie in gang. Een reactie waar we niet blij mee zijn en die we proberen te onderdrukken.
Het contrast tussen arm en rijk, tussen armoede en welvaart, tussen honger en overvloed, met andere woorden het contrast tussen de derde en de eerste wereld, dat juist is de motor voor oorlogen en terrorisme. We zouden er beter aan doen dit contrast te verminderen, niet door te bombarderen met bommen, maar met welvaart. Dan is het contrast weg, dan is de motor stilgevallen.